Peymanên Birahîmî / Ebraham , çi ne?

Peymana Birahîm( Ebraham ) ku bi navê Pêxember Îbrahîm hatiye binavkirin, ku sê olên yekxwedayî – Cihûtî, Xirîstiyanî û Îslamê , hatine
‏Ev navê ji bo parvekirina hesta hevkariyê, li ser bingeha ol, di navbera Îsraîl û Ereban de, an bi gotinek din, di navbera Cihû û Misilmanan de hate hilbijartin.

‏bi îngilîzî: Abraham Accords, wekî Peymana Ibrahîm jî tê binavkirin; Navê komeke peymanên aştiyê ye ku di navbera Îsraîl û welatên erebî de di bin sîwana Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê de hatine çêkirin. Ev têgîn yekem car di daxuyaniyek hevbeş de ji hêla Israelsraîl, Mîrnişînên Yekbûyî yên Ereb û Dewletên Yekbûyî ve, ku di 13ê Tebaxa 2020-an de hate weşandin, hate bikar anîn, û ji wê demê ve bi hev re ji bo peymanên aştiyê yên ku di navbera Israelsraîl û Mîrnişînên Ereb ên Yekbûyî de û di navbera Israelsraîl û Bahreyn de hatine îmzekirin, tê bikar anîn. Ev cara yekê bû ku welatekî erebî bi Îsraîlê re peymaneke aştiyê îmze dike ji dema ku Urdunê peymana aştiyê bi Îsraîlê re îmze kir, ku di sala 1994an de wek Peymana Aştiyê ya Urdun-Îsraîlî hat naskirin.

‏Di metna deklerasyona Peymana Birahîm de ku li ser malpera Wezareta Derve ya Amerîkayê de hatiye weşandin, tê destnîşankirin ku alî li ser van xalan tevdigerin:
‏* Girîngiya parastin û pêşvebirina aştiyê li Rojhilata Navîn û li seranserê cîhanê, li ser bingeha ji hev têgihiştinî, pêkve jiyana aştiyane û rêzgirtina li rûmet û azadiya mirovî û di nav de azadiya ol û baweriyê.
‏* Banga xurtkirina xebatên ji bo xurtkirina diyaloga di navbera ol û çandan de, ji bo xurtkirina çanda aştiyê di nav her sê olên Îbrahîmî û tevahiya mirovahiyê de.
‏* Di wê baweriyê de ye ku baştirîn rê ji bo rûbirûbûna kêşeyan bi hevkarî û diyalogê ye û pêşxistina peywendiyên dostane di navbera welatan de xizmeta aştiya mayînde li navçe û cîhanê dike.
‏* Hewldan ji bo bicîkirina nirxên tolerans û rêzgirtinê ji bo her kesî, ji bo avakirina cîhanek ku her kes tê de jiyanek birûmet û hêviyek jê hebe, bêyî ferqa nijad, ol û eslê neteweyî.
‏* Piştgiriya zanist, huner, bijîjkî û bazirganiyê wekî amûrên îlhama mirovahiyê, zêdekirina potansiyela mirovî û xurtkirina nêzîkbûna gelan.
‏* Hewldan ji bo jinavbirina tundrewî û nakokiyan, ji bo peydakirina paşerojeke geştir ji zarokên cîhanê re.
‏* Xebatên ji bo dîtineke berfireh a aştî, ewlehî û bextewariyê li Rojhilata Navîn û tevahiya cîhanê berdewam bikin.
‏* Di vê çarçoveyê de em pêşwaziya pêşketinên di warê danîna peywendiyên dîplomatîk ên di navbera Îsraîl û welatên cîran de, li gorî prensîbên ku di Peymana Îbrahîm de hatine destnîşan kirin, dikin.

Di dawî yê de girînge ku bêjim:
‏Di derbarê peymana Îbrahîm de ya ku tê gotin : ev ji bo kontrolkirina Îsraîl ta Firatê û gihandina Kurdan û hwd. Ev bêbingeh e û ne tiştekî raste ku ji aliyê hin Erebên ku aştî û ewlekarî bi dewleta Îsraîlê re û aramiya herêmê naxwazin.

Dr. Mohamad Jaman