Panorama binpêkirinên di Nîsana 2025an de li herêmên bandor û kontrolê li Sûriyê

Binpêkirinên rêveberiya Partiya Yekîtiya Demokratîk (PYD) di meha Nîsanê de
Rêjeya revandina zarokan di navbera dawiya Adar û Nîsana 2025an de ji aliyê Rêxistina Ciwanên Şoreşger ên girêdayî Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) ve li herêmên di bin kontrola Hêzên Sûriyeya Demokratîk (HSD) de li Kurdistana Sûriyê û Bakurê Sûriyê zêde bûye.
Rojnameya Yekîtî ev haletên jêrîn belgeh kiriye, ku hin ji wan çend mehan piştî revandina wan û leşkerkirina wan di kampên PKKê de ji aliyê malbatên wan ve hatine ragihandin.
Li taxa Şêx Meqsûd a girêdayî parêzgeha Helebê, Ciwanên Şoreşger di 24’ê Adara 2025’an de zaroka bi navê Melek Kawa Abdo revand û tevlî Yekîneyên Parastina Jinê kir.
Zaroka bi navê Malak di 15’ê Hezîrana 2010’an de li herêma Efrînê ji dayik bûye, dayika wê Şerîhan Reşîd e.
Li bajarê Kobanî, di 29ê Adara 2025an de Roselle Mihemed Abdo ya 16 salî ku tenê zaroka malbata wê bû, revand. Bavê wê di vîdyoyekê de gef xwar ku eger keça wî venegere malê dê xwe bişewitîne.
Rêxistinê her wiha di 28ê Adara 2025an de Rehab Yûsif Şêxo ya 13 salî ji Kobanî revand û dayika wê Şemsa Îsa di vîdyoyekê de gef xwar ku eger keça wê venegere malê dê agir berde xwe.
Rêxistinê di dawiya Adara 2025an de zarokê 15 salî Îbrahîm Xelîl Hemak ê ji gundê Bagdikê yê li rojhilatê Kobaniyê, bi armanca ku bi zorê tevlî nava refên Yekîneyên Parastina Gel (YPG) bike, revand.
Rêxistinê zaroka biçûk, Xanef Ebdullah Şêxo (dayika wê Tarfa ye), dema ku ew li Dibistana Dhet El-Nitaqeyn li taxa el-Nasra li bajarê Hesekê bû, di 26ê Adarê de revand. Ew bi hevkariya çavdêrê meydanî yê dibistanan û bi hevkariya rêveberiya dibistanê hat revandin,” wî got, wî not kir ku wan hebûna wê ligel wan qebûl kir (tevî sozên derewîn ên vegerandina wê).
Di 5’ê Nîsanê de welatiyê Kurd Zafer Silêman ji gundê Nematlî yê ser bi bajarê Qamişlo ve ragihand ku Rêxistina Ciwanên Şoreşger di 2’ê Adara 2025’an de du keçên wî Marîana û Silê revandine.
Her du zarokên biçûk Marîana ku di 1’ê Çileya 2012’an de ji dayik bûye û Sila di 1’ê Mijdara 2012’an de ji dayik bûye. dayikên wan Cîlan Hacî ye û ji ber nexweşiyeke kronîk li Ewropayê ye. Di vîdyoyekê de bavê zarokên biçûk gef li xwe xwar ku eger keçên wî neyên vegerandin malên xwe, dê agir berde xwe.
Revşan Mistefa Îbrahîm, 17 salî, ji gundê Koblak ê gundewarên Kobanî, di nava revandina zarokan de ye. Li gor vîdyoyek ku di 5ê Nîsana 2025an de ji aliyê malbata wê ve hatiye belavkirin, wê amadekariya daweta xwe dikir. Malbatê got ku xwîşka wê berî deh salan hatiye revandin û heta niha ti agahî derbarê wê de nînin.
Rêxistinê zaroka biçûk Diala Ehmed Elîko û dayika wê Menar El-Casîm ji taxa Şêx Meqsûd a girêdayî parêzgeha Helebê revandin. Di 1’ê Çileya 2010’an de ji dayik bûye û malbat ji gundê Mîrkan a girêdayî navçeya Mabata/Maabatli ya Efrînê ye.
Rêxistinê di 2’ê Nîsana 2025’an de zarokê bi navê Kamîran Hamo Îsmaîl ê 13 salî ji gundê Arna yê gundewarên Kobanê revandin. Dayika wê, Xedîce Îsmaîl, di vîdyoyekê de piştrast kir ku du kurên wê çend sal berê hatine revandin.
Di revandinê de zarokên biçûk ên koçber jî hebûn. Rêxistinê di 4’ê Nîsana 2025’an de Henan Ebdulrehman Abdo ya 15 salî, dayika wê Mazkîn Abdo û malbata wê ya ji gundê Dar El-Kebîr ê gundewarên Efrînê yê herêma Kobanê koçber bibûn, revandin.
Di 1’ê Nîsana 2025’an de malbata Nîroz Mistefa Muslim a 15 salî ragihand ku di 17’ê Adara 2025’an de ji gundê Metînê yê herêma Kobanê ji aliyê ciwanên Şoreşger ve hatiye revandin. Di vîdyoyekê de, wê daxwaz ji malbata xwe kir ku vegerin malên wê, nemaze ji ber ku diya wê, Salwa, xwedî pêdiviyên taybet e.
Malbata zarokê biçûk Ferhad Ehmed Saedûn di 1ê Nîsana 2025an de ragihandibû ku ew berî niha bi 3 mehan hatiye revandin û di kampên Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) de hatiye girtin. Zarokê biçûk, Ferhad, di 10ê 4, 2008 de ji dayik bû.
Li bajarokê Tel Temrê, rêxistinê di 4ê Nîsana 2025an de zarokê biçûk Mihemed Elî Omer Xelef, di sala 2011an de ji dayik bûye, diya wê Zeyneb e û malbat ji bajarê Hesekê ye, revand.
Rêxistinê li bajarokê Tel Temrê zarokê bi navê Mehmûd Mihemed Akla yê li Kobanî di 1ê Cotmeha 2010an de ji dayik bû, di 4ê Nîsana 2025an de, diya wî Nehla El-Maskanu revand.
Rêxistinê di 10’ê Hezîrana 2010’an de Amara Mahmûd Xelîl a biçûk a li Kobanê ji dayik bûye, diya wê Rewlat Omer e revand. Li gorî vîdyoyekê, Amara beriya mehekê hatiye revandin.
Dayika Ehmed Mihemed Bozan navê wê Roken Mamo jî diyar kir ku ciwanên Şoreşger beriya çend rojan kurê wê ji bajarê Kobanê revandin. Zarokê biçûk, Mihemed, di 5ê Gulana 2011ê de ji dayik bû.
Rêxistinê di 10’ê Nîsana 2025’an de Selefa Îsmaîl Qader a 15 salî ku dayika wî Kala ye, ji herêma Kobanî revand.
Welatiya Kurd Nahza di vîdyoyekê de ku meha Nîsanê hatiye belavkirin, daxwaza vegerandina keça xwe ya 14 salî Ribaz Celmaş ku ji aliyê Ciwanên Şoreşger ve hatiye revandin, kiriye. Malbat ji gundê Şêranê yê li Kobaniyê ne.
Pirsgirêkên qanûnî û bûyerên dubare
Rêxistinên mafên mirovan yên xwecihî û navdewletî gelek caran hişyarî dane ser berdewamiya leşkerkirina zarokan li bakur-rojhilatê Sûriyê û bang li Rêveberiya Xweser kirin ku pabendî sozên xwe bin ji bo rêgirtina li van binpêkirinan.
Qanûnên navneteweyî, bi taybetî jî Peymana Mafên Zarokan, di bin her şert û mercî de leşkerkirin an jî tevlîkirina zarokan di operasyonên leşkerî de qedexe dike.
Nebûna zelalkirina fermî li ser revandina biçûkan, li gorî çavdêran, heta şûştina mejiyê zarokan, li gorî Id.

Nebûna zelalkirina fermî
Heya niha ti dezgeheke fermî derbarê çarenivîsa Ehmed Bûzan de daxuyaniyek nedaye, yan jî girêdana wî bi ti grûpeke leşkerî û çekdarî re piştrast an red kiriye. Malbata wî daxwaz dike ku rastî bê eşkerekirin û zarok vegere malê, berpirsên herêmê ji ewlekariya wî berpirsyar dibînin.

Ev bûyer beşek e ji rêze dozên bi vî rengî yên ku li herêmê di van salên dawî de hatine wenda kirin, ku tê de bi sedan zarokên temenbiçûk hatine belgekirin ku di bin rewşên nepenî de winda bûne, ligel aliyên cihê ku wan bi leşkerkirina wan di kampên girtî de tawanbar dikin. Di nav van koman de ya herî pêşîn Rêxistina Ciwanên Şoreşger e, ku girêdayî (PKK) ye, ku li herêmên di bin kontrola Hêzên Sûriyeya Demokratîk (HSD) de kar dike.
Rêxistinê di 16ê Nîsana 2025an de bêyî haya malbata wê û razîbûna wê, Rojîn Ezdîn Ehmed a 16 salî ku dayika wê Faten Ehmed e, revand.
Rêxistinê keça 16 salî bi navê Necma Merwan Şêx Mihemed (jidayikbûna gundê Cernê li gundewarê Kobanî), bêyî agahdarî û razîbûna malbata wê, revandin.
Her wiha rêxistina ser bi PKK’ê Ferîde Xelîl Mihemed a 16 salî ji taxa Şêx Meqsûd a Helebê, bêyî haya malbata wê û razîbûna wê, revandin.
Rêxistinê zaroka 15 salî Ferah Mihemed Abdo ji gundê Kalt Qarî Bek ê gundewarên Kobanî, bêyî agahdarî û razîbûna malbata wê, revandin.
Di sala 2019an de, fermandarê Hêzên Sûriyeya Demokratîk, Mezlûm Ebdî, planeke pabendbûnê bi Nûnera Taybet a Neteweyên Yekbûyî bo Karûbarên Zarokan û Pevçûnên Çekdar, Virginia Gamba re îmze kir, ji bo bidawîkirin û nehiştina leşkerkirin û bikaranîna zarokên di bin 18 saliyê de di operasyonên leşkerî de.
Li gorî çavdêran, armanca rêxistina Ciwanên Şoreşger ji revandina zarokan ew e ku mejiyê zarokan li gorî bîrdozî bişon.

Binpêkirinên komên çekdar ên bi piştgirîya Tirkiyê li dijî Kurdan li herêmên di bin kontrola wan de di meha Nîsanê de
Komên çekdar ên ser bi artêşa Tirkiyê ve berdewam binpêkirinên xwe li dijî sivîlên Kurd li herêma Efrînê û gundewarê wê li Kurdistana Sûriyê dikin, di nav de revandin, girtin û binpêkirinên din.
Roja Înê, 4ê Nîsanê, Reşîd Ebû Bekir, serkirdeyekî Feyleq el-Şam, ku bajarokê Meydan Ekbas kontrol dike, êrîşî Wehîd Reşîd Îsmaîl, 35 salî, kir.
Rêxistina Mafên Mirovan a Efrînê bal kişand ser wê yekê ku “endamên fraksiyonê ciwanê bi navê Wehîd bi diziya hin fîşekan tohmetbar kirin, bi armanca şermezarkirin û heqaretê li wî û bi awayekî hovane îşkence li wî kirin.”
Di wareki cuda de, endamên Dezgeha Îstixbarata Giştî, roja Yekşemê 6ê Nîsanê, ciwanê Kurd Cîhad Rifat Hesen (27 salî) li bajarokê Raco yê li gundewarê Efrînê yê Kurdistana Sûriyê revandin.
Li gor jêderên xwecihî, ciwanê bi navê Cîhad xelkê gundê Kam Raşa yê ser bi navçeya Raco ye û dema ku li berberxaneyekê bû, bi tometbarkirina karûbarê neçarî li cem rêveberiya PYDê hatibû revandin.
Çavkaniyan her wiha diyar kirin ku “ciwanê bi navê Cîhad, rojek berê ji Helebê hatibû da ku beşdarî daweta yek ji endamên malbata xwe bibe.”
Ji aliyekî din ve, komek nişteciyên ereb li herêma Efrînê ya Kurdistana Sûriyê, zêdetirî 50 darên zeytûnan birîn.
Rêxistina Mafên Mirovan li Efrînê ragihand ku komek ji nişteciyên Ereb ên Efrînê zêdetirî 50 darên zeytûnan birîn, ku ev yek zêdetirî ji sedî 50 ê hejmara darên ku li nêzî stasyona avê û çemê Efrînê ne, li zeviya ku dikeve navbera gundên Qertlaq û Qestal Kişk ên girêdayî navçeya Şaran birîn.
Niştecihan darên elektrîkê bi kar anîn û darên birîn bi kamyonan birin bajêr û wek êgir bifroşin.
Di hefteya derbasbûyî de komên din di bin rêberî û parastina îstixbarata Tirk de darên daristanên navbera gundên Qestal Jandû û Qatmayê birîn. Dar bi zêdetirî 5 makineyên elektrîkê hatin birîn û dar ji bo şewatê jî bo bajarê Ezazê hatin veguhestin.
Di çarçoveyeke din de, serkirdeyekî komên çekdar ên ser bi Tirkiyê ve, destdirêjî li bijîşkekî Kurd kir ku daxwaza mala (vila) xwe kir, ku ev heft sal in li herêma Efrînê ya Kurdistana Sûriyê hatibû desteserkirin.
Çavkaniyekî xwecihî ji Efrînê ragihand: “Kesê bi navê Ebû Heyyan ku serkirdeyekî Feileq Elşam e , berî 7 salan dest danî ser mala Dr. Ehmed Mûsa Hesen ji gundê Kawanda ya ser bi navçeya Raco ya Efrînê.”
Wî her wiha got, “Hesenê ku li Efrînê dijî, hewl dide bi rêya dezgehên dadwerî mala xwe vegerîne, lê heta niha ti encamek derneketiye.”
Wî diyar kir ku “Ehmed Mûsa Hesen rastî destdirêjiyek hat, li wir wan lêdan û heqaret lê kirin ji ber israra wî li ser vegerandina mala xwe.”
Çavkaniyê tekez kir ku “li Efrînê gelek bûyerên bi vî rengî hene, tevî rûxandina rêjîma Sûriyê û avakirina hikûmeteke nû li wî welatî.”
Hêjayî gotinê ye ku tawan û binpêkirinên li ser herêma Efrînê û gundewarê wê berdewamin ji dema ku artêşa Tirkiyê bi beşdariya grûpên hevpeymanan di bihara sala 2018an de herêm dagir kir.